Devamı sonraki sayfada... İçeriğin Devamı Aşağıda
Keneyi uzaklaştıran yöntem!
Son dönemde kene kabusu nedeniyle Sivas, Ankara, Tokat, Amasya, Giresun gibi iller tedirgin. Ancak, kene sadece bu illerde değil İstanbul'da bile olabilir. Peki keneden nasıl korunabiliriz? Kene ısırdığında ne yapabiliriz. Uzmanlar, BBC Türkçe'ye açıkladı....
Yaklaşık 10 yıldır Türkiye'de kene kabusu yaşanıyor. Ancak son 3 yıldır ise kene vakaları tırmanışa geçmiş durumda. Hatta kene nedeniyle hasta olanlar olduğu gibi hayatını kaybedenlerde var.Devamı diğer sayfadadır.
Son dönemde özellikle Sivas, Ankara, Tokat, Amasya, Giresun gibi illerde yoğun olarak görülen kene vakaları, bölge halkını büyük tedirginliğe sevk etmiş durumda. Ancak uzmanlar, kene t-ehlikesinin sadece belirli bölgelerle sınırlı olmadığını, İstanbul dahil Türkiye'nin her yerinde kene bulunabileceğine dikkat çekiyorlar.BBC Türkçe'ye konuşan uzmanlar, keneden korunma yollarını ve ısırık durumunda yapılması gerekenleri detaylarıyla açıkladılar.
BBC TÜRKÇE'DEN KENE DOSYASI
BBC Türkçe son dönemde Türkiye gündeminden düşmeyen kene vakalarıyla ilgili çok özel bir dosya hazırladı. Türkiye'nin önde gelen bilim insanları kene kabusuna karşı atılması gereken adımları açıkladılar.
Yaz aylarının gelmesiyle, kene ısırması kaynaklı Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığından ö-lümler yine gündeme gelmeye başladı.
Son olarak Sivas'tan 67 yaşındaki bir kişinin ö-lüm haberiyle ilde bu yıl KKKA nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı yediye çıktı.
Kayseri'de bu yıl dört kişi aynı hastalık yüzünden yaşamını yitirdi.
Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre KKKA'nın Türkiye'de tespit edildiği 2002'den 2024'e dek, 17 bin 132 vaka ve 819 ö-lüm kayıtlara geçti.
Bakanlık 11 Haziran'da, bu yıl kene yoğunluğu ile vaka ve ö-lüm sayısının normal seyre kıyasla daha fazla olduğu iddiaları üzerine yazılı açıklama yaptı:
"Türkiye'de kene yoğunluğunun önceki senelerden daha fazla olduğuna dair bir tespitimiz bulunmamaktadır." Bakanlık tüm kenelerde hastalık etkeni olmadığını, yani her kene tutunan kişinin hastalığa yakalanmadığını da vurguladı.
Kene nedir?Sivas, kene vakalarının ve ö-lümlerin en çok görüldüğü illerden.
BBC Türkçe'ye konuşan Sivas'taki Cumhuriyet Üniversitesi'nden Parazitoloji uzmanı Veteriner Hekim Prof. Dr. Kürşat Altay, keneleri "çok önemli bir vektör, yani hastalık taşıyıcı olan bir eklem bacaklı" olarak tarif ediyor. Aynı zamanda Türkiye Veteriner Hekimler Birliği Bilim Kurulu Üyesi olan Altay, dünyada 900'den fazla kene çeşidi olduğunu, Türkiye'de bilinen kene türü sayısının 35 olduğunu belirtiyor. KKKA hastalığının taşıyıcısı Latince Hyalomma marginatum adı verilen tür. Prof. Dr. Kürşat Altay bu tür için, "Üreme potansiyelleri çok yüksek. Bir kene 10 bini aşkın yumurta bırakır. Konakları konusunda seçici değildir, bulabildiği tüm hayvanlardan k-an emer" diyor.
Keneler nasıl hastalık yayıyor?
Kenelerin tek besin kaynağı ka-n.
Prof. Dr. Altay'ın verdiği bilgilere göre ömürleri boyunca üç kez k-an emiyorlar. Larva, ara dönem nimf ve erginliğe geçiş dönemlerinde.
Keneler insanları ısırdıklarında sivrisinek gibi acı vermiyor ve hissedilmiyor.
Altay, keneler için "Konağa tutununca bütün morfolojik ve biyolojik özellikleri birbirini tamamlar" diyor ve ekliyor: "Morfolojik özelliği oraya sıkıca tutunmasına yardım eder. 15 gün bir yerden ayrılmadan orada ka-n emer. Zaten vektörlüğün, yani hastalık taşımanın temelinde de bu k-an emme vardır." Prof. Kürşat Altay, kenelerin emdikleri k-anın pıhtılaşmasını tükürük salgılarıyla önlediğini söylüyor:
"Kenelerin tükürük salgısında pıhtılaşmayı engelleyen maddeler var. Bunun için tükürük salgısı yaparken aynı yolla kendisindeki virüsleri, patojenleri karşıya nakleder."
En sık hangi bölgelerde görülüyor?
KKKA vakaları ve ö-lüm haberleri genelde Tokat, Sivas, Kayseri, Giresun gibi illerde yoğunlaşıyor.
Prof. Altay, Kelkit Vadisi adı verilen, Erzurum ve Artvin'den başlayıp Çorum ve Amasya'ya kadar devam eden bölgede hyallomma marginatum türünün keneler arasında birinci sırada görüldüğünü söylüyor.
Prof. Altay bunun nedenini şöyle açıklıyor: "Gerek yükselti, gerek nem oranı, gerek ısı, gerekse uygun konak yoğunluğu bu bölgede hyalomma marginatum için en en ideal ortamı oluşturuyor. Bu kene türü İç Anadolu'da da var, Ankara'da, Manisa'da da var. Fakat en ideal, uygun bölgede en yoğun şekilde bulunuyor."
Keneyle mücadele mümkün mü?
Peki kenelerle mücadele mümkün mü? Prof. Altay, "Şu an keneleri tamamen yok edemiyoruz diye kabul ediyoruz" diyor ve bunu nedenlerini dört başlıkta sıralıyor: Üreme potansiyelleri çok yüksek. Yaşam alanları çok geniş. Yaban hayatının bulunduğu her yer yaşam alanı. Kenelerin konak yelpazesi çok geniş. Sığır, koyun, keçi gibi evcil hayvanların dışında, her tür hayvana da tutunabiliyorlar. Kenelerin konak dışında, yani yerde, toprakta geçirdikleri zaman çok fazla. Yaşamlarının % 85-90'ını yerde geçiriyorlar. Dolayısıyla bunlara müdahale şansınız çok azalıyor.
Altay, "Bunları kabul ederek hareket etmemiz ve insanları korumaya çalışmamız gerekiyor" diye de ekliyor.
Korunma için ne yapmalı?Kene tutunması, deri hastalıkları ile uğraşan tıp biliminin (dermatoloji) alanına giriyor.
BBC Türkçe'ye konuşan Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıklar Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sema Aytekin kene tutunmasından korunma önlemlerini şöyle sıralıyor:
Tarlada bağda bahçede çalışacaksak ya da pikniğe gideceksek özellikle KKKA'nın olduğu yerlerde giysilere dikkat edilecek. Uzun pantolonlar giyilecek, bunlar çorap içine yerleştirilecek. Uzun kollu giyilecek ki kene cilde tutunamasın. Kene gelirse, görülebilsin diye de açık renk kıyafetler tercih edilmeli.
Sadece kene değil tüm böcekler, sinekler için geçerli. Çok canlı renkli kıyafetler seçilmemeli, parfüm kullanılmamalı, pikniğe bebek götürüyorsak parfümlü ıslak mendil kullanmayacağız. Bu genel olarak tüm sinekleri, böcekleri ve keneleri çeker.
Eve döndükten sonra da birbirimizin muayenesini yapacağız. Belli bölgelere kene tutunursa gözden kaçabiliyor. Mesela saçlı deride olabiliyor, kıvrım bölgelerinde olabiliyor. Daha çok bacaklarda oluyor ama saklı bölgeler de mutlaka kontrol edilmeli.
Prof. Aytekin, kene tutunması durumunda, kenenin mümkün olduğu kadar kısa sürede çıkartılması ve bir sağlık kuruluşuna gidilmesinin beklenmemesi gerektiğini vurguluyor. Aytekin, "Çünkü kene ne kadar uzun süre deride kalırsa, hastalık o kadar bulaştırıcı olabiliyor" diyor.
Kene nasıl çıkartılmalı?
Aytekin kenelerin güvenli çıkartılabilmesi için yapılması gerekenlerin başında çıplak elle dokunmamak olduğunu söylüyor: "Mümkünse eldivenle, fakat açık alanda eldiven bulunamazsa bir naylon ya da kumaş olabilir, bununla kenenin mümkün olduğu kadar cilde yakın kısmından, baş kısmından tutularak çıkarılması gerekir. "Tabii elle tutmak çok zor. Bir cımbız varsa cilde çok yakın kısmından keneyi tutarak çekmek en güzeli. Bununla ilgili çok güzel videolar da var."
Aytekin, kenenin karın kısmının tutulmaması ve patlatılmaması gerektiğini özellikle vurguluyor. Çıkartıldıktan sonra da tutulum alanının antiseptikle, sabunlu suyla ya da hiçbiri yoksa sadece suyla temizlenmesi gerektiğini anlatıyor ve ekliyor: "Hastalığın sık görüldüğü bir yer değilse, kene temiz çıkarılırsa hastaneye gitmeye gerek yok. Fakat olur da bir hafta içinde ateş olursa, başka bir şikayet olursa hastaneye gidebilir. Her kene hastalık bulaştıracak diye bir şey yok. Her kene ısırığında telaşlanmaya gerek yok."
Sağlık Bakanlığı'nın tavsiyeleri de bu yönde. Bakanlık "Kişi keneyi kendisi çıkaramadığı durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır" diyor.
Reklamlar
30 Haziran 2025
Reklamlar
